PSORIASIS NEDİR?
Psoriasis ya da Sedef Hastalığı; Uzun süreli devam etme eğiliminde olan, vücutta birçok sistemi tutabilen, yangısal otoimmun bir hastalıktır.
- Toplumda her 100 kişiden 2 veya 3 ünde ortaya çıkar.
- Herhangi bir yaşta başlayabilir. En sık görüldüğü dönemler 20-30 yaş ve 50-60 yaş aralığıdır. Kadın ve erkeklerde eşit oranlarda rastlanır.
- Seyri değişkendir; iyileşme ve alevlenme periyotları gösterir.
- Şiddet de değişkendir; sadece belirli bir alanda oturabileceği gibi tüm vücudu da tutabilir.
- Kaşıntı ve lezyonların görünümü nedeniyle okul ve çalışma ortamında stres yaratarak yaşam kalitesini değişken derecelerde bozar.
- Genellikle diz, dirsekler ve saçlı deride kızarıklık hafif kabartı ve sedefimsi pullanmalar şeklinde kendisini gösterir.
- Kişiler hastalığın gerileme ve alevlenme periyotlarıyla devam ettiğini fark ederler.
- Farklı klinik görüntüler oluşabilir;
- Belirli alanlarda plaklar tarzında kızarık ve pullanmalar; Plak psoriasis
- Küçük, damlasal ve vücutta yaygın formda; Guttat psoriasis
- Mikrobik olmayan küçük bulanık içerikli kabarcıklar; Püstüler psoriasis
- Koltuk altı, meme altı ve kasıklar gibi büklüm yerlerinde kızarıklıklar ve yanma yapan; Invers psoriasis
- Vücudun %90’ına yakın bölümünde yaygın kızarıklıklar ile seyreden; Eritrodermik psoriasis
- Tırnaklarda noktasal çukurcuklar, sarı renklenme ve kalınlaşmalar yapan; Tırnak psoriasisi
- Eklemlerde şişlik, kızarıklık ve şekil bozuklukları yapan; Artropatik psoriasis
Psoriasis genellikle yandaşı olan sistemik sorunlarla; tansiyon yüksekliği, metabolik sendrom, şişmanlık, insülin direnci, şeker hastağı, alkolizm, depresyon, kolesterol- trigliserid yüksekliği ile birlikte ilerler ve birlikte tedavi edilir.
PSORIASIS NEDEN OLUR?
- Psoriasis genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile oluşur.
- Immun sistemin farklı bir işleyişi nedeniyle gelişir; T hücresi adı verilen beyaz kan hücrelerinden birinin fonksiyonlarında yanlış bir süreç vardır. Normalde vücudun infeksiyon ve hastalıklara karşı savunmasına yardım eden bu hücreler hatalı çalışarak farklı otoimmun mekanizmaları harekete geçirir. Bunun sonucunda deride yangısal reaksiyon ortaya çıkar ve deri lezyonları gelişir. Psoriasis lezyonlarının atak yapması çeşitli tetikleyicilerle olur.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Psoriasisin birçok tedavi yöntemi bulunmaktadır. Yöntem seçimi; psoriasisin tipine, şiddetine, tutulan bölgeye, kişinin genel sağlık durumuna ve önceki tedavilere yanıtına göre belirlenir.
Tedavi belirli bir algoritmik süreç içinde basamak basamak yapılır;
1. basamakta yerel tedaviler
2. basamakta ışık tedavileri
3. basamakta sistemik ilaç tedavileri uygulanır.
- Periyodik kontrollarla etkinlik ve yan etki profiline bakılarak tedavi yöntemi değiştirilir.
- Yerel tedavide; kortikoidler, D vitamini analogları, retinoidler, antralin, katran, nemlendiriciler, yumuşatıcılar kullanılır. Ancak hafif formlar dışında etkinlik, istenen düzeye ulaşamaz, dolayısıyla diğer tedavi yöntemleriyle kombine edilmesi gerekir.
- Kortikoidler; deri hücrelerinin değişim sürecini yavaşlatır, yangısal reaksiyonları geriletir ve immun sistemi baskılar.
- Kalsipotrien; D vit anoloğudur. Deri hücrelerindeki değişimi kontrol eder ancak bazen tahriş reaksiyonu yapabilir, bu nedenle genellikle kortikoidlerle kombine edilir.
- Retinoid; A vitamini sentetik formudur. Derideki kalınlaşmayı azaltır, ancak özellikle büklüm alanlarında tahriş etkisi sık görülür. Doğurganlık çağında kullanımında dikkat edilmelidir.
- Katran; gel ve pomad tarzındaki formulasyonları deride, losyon ve şampuan tarzındakiler saçlı deride kullanılır. Genellikle ultraviole tedavilerine kombine edilir.
- Antralin; Hücre çoğalmasını ve yangıyı azaltır, 15-30 dakikalık uygulamalar yapılır ve bölge yıkanır, kıyafetleri boyadığı için kullanımı kısıtlıdır.
- Salisilik asit; Soyucu bir ajandır, birçok formu vardır. Kabuklanmanın azaltılmasında kullanılır. Diğer tedavilerle kombine edilir.
- Banyolar; Vücutta yaygın formlarda nemlendiriciler ve bazı özel tuzlar içeren banyo uygulamaları da yapılabilir.
- Işık Tedavileri olarak güneş ışığından faydalanılır. Doktor kontrolünde hem doğal güneş ışınları hem da yapay güneş ışını tedavileri kullanılır. Tek başına UVB verilebildiği gibi, güneşe duyarlandırıcı ilaçlarla birlikte UVA (PUVA; Psoralen+ UVB) da uygulanabilir.
- Son yıllarda excimer lazer sistemleri ışık tedavilerinde öne çıkmaktadır.
- Sistemik tedavi şiddetli ve yaygın formlarda kullanılır;
- Metotreksat; İmmunsistemi baskılayarak etki gösterir. Karaciğere toksik etki yapabileceğinden kontrollü kullanılır.
- Retinoidler; Bebekte anomali riski taşıdığı için doğurganlık çağındaki kadınlarda kullanımı risklidir.
- Siklosporin; Etkisini hızla gösterir, tansiyon ve böbrek fonksiyonları kontrolü ile kullanılır. Immun baskılayıcı özelliktedir.
- Biyolojik ilaçlar; Psoriasisin oluş mekanizmalarındaki çestli basamaklarda bloke edici özellik gösterirler. Haftalık ve aylık periyotlarda çoğunlukla injeksiyonlar şeklinde uygulanır.
- Biyobenzerler; Biyolojik ajanlara benzer yapı ve etki gösterirler.
Nelere Dikkat Etmeliyiz?
• Sedef hastalığını tetiklediği bilinen ilaçları kullanmayınız.
• Vücudunuzda bir enfeksiyon odağı olmamalı, varsa tedavi edilmelidir.
• Düzenli diş bakımı ve diş hekimi kontrolü yaptırınız.
• Beslenmenize dikkat ediniz;
• Meyve ve sebze ağırlıklı besleniniz. Vücutta inflamasyonu tetikleyen besinlerden, aşırı gluten ve rafine şekerden uzak durunuz
• Aşırı alkol tüketmeyiniz.
• Sigara kullanmayınız.
• Her gün düzenli yürüyüş ve/veya egzersiz yapınız.
• İdeal kilonuzu koruyunuz, aşırı kilo almayınız.
• Sedef hastalığının yandaş hastalıkları açısından izlenmeniz önem taşır;
• Tansiyon kontrolü
• Kan şekeri, kolesterol, trigiserid kontrolü vb…
• İlaçlarınızı doğru kullanınız, kontrollerinizi ihmal etmeyiniz.