HER İNSANDA DERMATOLOJİK BİR TANI VARDIR
Deri hastalıkları en yaygın hastalıklardır. Herkes yaşamının bir bölümünde dermatolojik bir sorun yaşar. Deri hastalıklarının %95’inde tanı; iyi bir klinik değerlendirme ile konabilir. Verilerin çoğu görseldir. Dermatolojik bakı kapıdan girildiği anda başlar, bazen yakınma ve öyküyü almak bile gereksizdir. Ancak deri hastalıklarının bazılarında tanısal üstünlük sağlayan incelemeler gerekir. Özellikle allerjik dermatozlarda nedensel faktörlerin ortaya konması önemlidir. Deri kanserlerinin erken tanısını sağlayan yöntemlerse hayat kurtarıcıdır.
DERMOSKOPİ: Deri yüzey mikroskobisi anlamına gelen dermaoskopi özellikle nevus (ben) izleminde, ben kanseri erken tanısında ve saçlı deri hastalıklarında önemli bir yöntemdir.
ALLERJİ TESTLERİ: Dokunulan, ağız ve solunum yoluyla alınan maddelerle ilgili duyarlılığı belirlenek üzere yapılan testlerdir. İnsanlarda en çok allerji yapan maddelerden oluşturulmuş test materyallerine karşı oluşan reaksiyon belirlenir.
DİĞER TESTLER: Deri Analizi, Wood Bakısı, Deri Biyopsisi, Özgün Testler: Paterji Testi, Dermografismus.
DERİ KANSERİ ÖNCÜLLERİ
SOLAR KERATOZ : Güneş ışınları deride hücresel düzeyde harabiyet yapar. Bu harabiyet mükemmel bir onarım mekanizmasıyla düzeltilir. Ancak güneşin etkileri birikicidir, yıllar içinde alınan ışınlar belirli bir süre sonra onarılamaz ve atipik değişimler gelişmeye başlar.
Deri kendisini güneşe karşı iki şekilde korur;Birincisi bronzlaşarak, ikincisi deri tabakalarının sayısını arttırarak.
Bu artışla birlikte güneş gören alanlarda odaksal olarak, üzerinden deri kanseri gelişen solar keratozlar ortaya çıkar. Bunlar en sık görülen deri kanseri öncülleridir.
AĞIZ ve GENİTAL BÖLGE KANSER ÖNCÜLLERİ
Ağız ve dudaklarda sigara kullanımına bağlı lökoplaki adı verilen beyaz kabarık oluşumlar üzerinden zaman içinde mukozal kanserler gelişebilmektedir.
Liken Planusun ağız içi ve genital bölge tutulumları da kanser gelişimi açısından izlenmelidir.
Liken sklerozus adı verilen deride beyaz renkli sertleşmeler ile seyreden deri hastalığında sadece genital bölge tutulumlarında kanser gelişimi olabilmektedir.
Genital bölge siğilleri hem kadında hem erkekte kanser nedeni olabilmektedir. Dolayısıyla bu lezyonların hızla ve etkin şekilde tedavisi gerekmektedir.
MELANOM DIŞI DERİ KANSERLERİ
Bazal Hücreli Kanser: Derinin bazal hücrelerinden köken alan kanserler, uzun süre güneş altında kalmış olan kişilerde, açık tenli bireylerde, genetik olarak yatkınlığı olanlarda, güneş gören alanlarda (Burun, yanaklar, el sırtları..) oluşur. Yıllar içinde, çok yavaş olarak gelişir. Metastaz yapmayan yani vücudun diğer organlarına atlamayan bir tümördür. Tedavisinde; Kriyoterapi (Dondurma tedavisi), elektrokoterizasyon ( Elektrikle yakma), Lazerle ablasyon (Lazerle tümörün yok edilmesi) uygulanabilir yada cerrahi olarak çıkarılabilir.
Skuamoz Hücreli Kanser: Skuamoz hücreli kanserler genellikle vücutta çeşitli kanser öncülü olan lezyon üzerinden gelişir. Ağız içi ve genital bölgede de oturabilir. Bazı virüsler (siğil, uçuk virüsü gibi) kanserojen özellikleriyle bu kansere neden olabilmektedir.
Bu öncül lezyonların periyodik ve dikkatle izlenmesi erken tanıya olanak sağlar. Bu kanser tipinin gelişimi hızlıdır ve metastatik özelliği vardır, dolayısıyla erken tanısı önemlidir.
Tedavi; Tümörün histopatolojik özellikleri, oturduğu alan, büyüklüğü ve kişinin bağışıklık durumuna gore tedavi yöntemi belirlenir.
MELANOM
Benler (Nevus) Üzerinden Gelişen Kanserler: Melanosit adı verilen hücrelerden kaynaklanan ve metastaz eğilimi olan bir deri kanseri türüdür. Son 30 yıldır görülme sıklığı giderek artmaktadır bu nedenle ‘melanom salgını’ terimi gündeme gelmiştir. Kansere bağlı ölümlerin %2 sini oluşturur. Erkekelerdeki kanserler arasında 5. sırada, kadınlardaki kanserler arasında 7. sıradadır.
Güneş; Tekrarlayan kısa sureli ancak yoğun maruziyet en büyük risk faktörüdür.
Aile Öyküsü; Ailesinde melanom olanlarda yatkınlık vardır.
Açık deri renkli, kızıl yada sarı saçlılarda, mavi yada yeşil renkli gözlü kişilerde daha sıktır.
Displastik Benler; Asimetrik özellikli, renk anarşisi gösteren displastik benler önemlidir. Bir tane varsa melanom riski iki kat, 10 veya daha fazla varsa risk 12 kat artar.
Sosyoekonomik düzey yüksekliği de, bir başka risk faktörüdür.
Bağışıklık sistemi düşük olanlarda risk yüksektir.
Melanomların yarısı benlerden yarısı normal deriden gelişir. Önce deride yatay düzlemde büyür. Bu dönemde sadece deriye sınırlıdır,dolayısıyla bu seviyede tanı aldığında tamamiyle tedavi edilebilir. Ancak dikey fazda büyümeye başladıktan sonra metastaz riski artmıştır.
DİKKAT
* Vücudunuzda çok sayıda ben varsa
* Displastik benleriniz varsa
* Doğumsal büyük beniniz varsa
* İleri yaşlarda yüzde kahverengi büyük bir leke geliştiyse
BELİRLİ ARALIKLARLA İZLENMELİSİNİZ.
Beninizde şu değişimler varsa hızla bir dermatolog tarafından muayene edilmelisiniz;
* Asimetri
* Keskin Kenar
* Renk Düzensizliği
* 6 mm üzerinde büyüme
* Kabarıklık
* Kaşıntı
* Ağrı
* Hafif bir tahrişle kanama
DİSPLASTİK BENLER
* Asimetriktir
* 5 mm den büyüktür
* Değişik renkler barındırır ( kahverengi, pembe..)
* Kenarları düzensiz ve sınırları belirsizdir.
* Yağda yumurta veya hedef tahtası görüntüsü vardır.
MELANOM;
Kadınlarda daha çok bacak ve yüzde
Erkeklerde daha çok gövdede yerleşir.
BU ALANLAR DAHA DİKKATLE İZLENMELİDİR.
BEN KANSERLERİNDE ERKEN TANI
Benler üzerinden gelişen kanserlerin (melanoma) erken tanısında dermaskopi yaşam kurtarıcı olabilmektedir. Benlerin ve diğer renkli deri tumorlarının ayrımını kolaylaştırmaktadır. Benlerin bazıları melanoma geliştirmeye daha yatkındır. Ben türlerinin belirlenmesini ve ben kanserlerinin erken dönemlerinde tanıyı sağlayan bazı dermaskopik tanı kriterleri bulunmaktadır. Dermoskopik incelemeyle benlerin değişik kadranlarındaki simetrisi, pigment ağı düzeni, pigment noktalanmaları, yuvalanmaları ve çizgilenme özellikleri, şekilsiz elemanların varlığı belirlenerek dermoskopik skor adı verilen bir değerlendirme yapılır. Bir başka deyişle benlerde belirlenen özellikler, ölçülebilir ve karşılaştırılabilir olabilmesi için sayısal değerlere dönüştürülür. Benlerin izleminde bu değerlendirme çok önem taşımaktadır.
Yüksek Riskli Bireyler
Vücudunda çok sayıda beni olanlar, ailesinde ben kanseri olanlar ve çocukluk yada gençlik döneminde güneş yanığı öyküsü olanlarda, melanoma (ben kanseri) gelişim riski yüksek olduğundan, ben haritalarının çıkarılması suretiyle düzenli aralıklarla ve dikkatle dermoskopik izlemlerinin yapılması gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Lachapelle J. – M. Maibach H. Patch Testing and Prick Testing , 2009
M.D. Robins P. M.D. Perez M. Understanding Melanoma What You Need to Know, 2005
Shapiro J. Hair Loss: Principles of Diagnosis and Management of Alopecia. 2002
Johr R. Soyer H.P. Argenziano G. Wellwnhof R.H. Scalvenzi M. Dermoscopy the Essentials. 2004
Micali G. Lacarrubba F. Dermatoscopy in Clinical Practice Beyond Pigmented Lesions. 2010
Lachapelle J. – M. Maibach H. Patch Testing and Prick Testing , 2009
Farage M.A Miller K.W. Maibach H.I Textbook of Aging Skin. 2010
Trüeb R.M Tobin D.J.Againg Hair. 2010
WahlbergJ.E. Elsner P. Kanerva L. Maibach H.I Yama Testi Pozitif Reaksiyonlarının Yönetimi . 2010
Zuberbier T. Grattan C. Maurer M. Urticaria and Angioederma. 2010
Litt J.Z. Litt’s Pocketbook of Drug Eruptions and İnteractions. 2004
Williams H.C. Atopic Dermatitis the Epidemiology, Causes and Prevention of Atopic Eczema. 2000
Tosti A. Dermoscopy of Hair and Scalp Disorders With Clinical and Pathological Correlations. 2007
Colver G. Skin Cancer A Practical Guide to Management. 2002